در دل کویر، جایی که تاریخ نفس می‌کشد و فرهنگ در کوچه‌های خشتی جاری است، مجموعه‌ای جا خوش کرده که برای مردم یزد، چیزی بیش از یک بنای فیزیکی است؛ مجموعه مارکار. این مجموعه نه‌فقط نمادی از نیک‌اندیشی و تلاش برای ارتقای آموزش در ایران است، بلکه به‌عنوان حافظه‌ای زنده از رشد سواد، تربیت نسل زرتشتی و هویت فرهنگی یزد، جایگاهی یگانه در ذهن و جان مردم دارد.
آموزش و پرورش؛ رسالت اصلی مارکار
مجموعه مارکار به همت نیکوکار پارسی، شوتن‌جی دوسابایی مارکار، در دهه ۱۳۱۰ شمسی و با هدف ارتقای سطح آموزش و سواد در یزد تأسیس شد. در زمانی که امکانات آموزشی محدود و پراکنده بود، این مجموعه با ساخت مدرسه شبانه‌روزی مارکار، فضایی امن و منظم برای آموزش کودکان، به‌ویژه دانش‌آموزان زرتشتی فراهم کرد؛ کودکانی که تا پیش از آن، از خدمات آموزشی رسمی کمتر بهره‌مند بودند.
مارکار با تأمین محل اسکان، تغذیه، لباس و آموزش، الگویی نوین از مدرسه‌داری در آن زمان به‌شمار می‌رفت. ایجاد فضایی آموزشی فارغ از تبعیض دینی و با تاکید بر اصول اخلاقی، نقش تعیین‌کننده‌ای در ارتقاء جایگاه اجتماعی زرتشتیان در یزد داشت. بسیاری از فارغ‌التحصیلان آن، بعدها به معلمان، پزشکان، مهندسان و کارآفرینانی تبدیل شدند که سهمی در توسعه فرهنگی و اقتصادی شهر داشتند.
حافظه اجتماعی یزد؛ مارکار به‌مثابه یک نشانه جمعی
برای مردم یزد، مارکار فقط یک مجموعه آموزشی نیست؛ یادمان مشترک یک نسل است. برج ساعت معروف آن، که دقیقاً بر مرکز جغرافیایی ایران بنا شده، در حافظه مردم یزد مانند نگینی درخشان باقی مانده است. صدای زنگ این برج برای دهه‌ها بخشی از ریتم روزانه زندگی شهری بوده و هنوز هم تداعی‌گر نظم، زمان و پیوستگی است.
در ذهن بسیاری از شهروندان یزدی، نام مارکار با احترام و افتخار همراه است؛ مکانی که در آن هم کودکان زرتشتی درس خوانده‌اند و هم بسیاری از غیرزرتشتیان در کلاس‌های آن پرورش یافته‌اند. این حضور مشترک، باعث تقویت پیوندهای فرهنگی و اجتماعی میان اقلیت و اکثریت شده و مارکار را به نمادی از همزیستی مسالمت‌آمیز و تفاهم دینی بدل کرده است.
فرهنگ؛ پیوندی ناگسستنی با آموزش
هم‌زمان با کارکرد آموزشی، مجموعه مارکار در دهه‌های بعد، نقش پررنگی در حفظ و ترویج فرهنگ زرتشتی ایفا کرده است. راه‌اندازی موزه زرتشتیان مارکار در کنار این مجموعه، تلاش برای نگهداری و معرفی میراث معنوی زرتشتیان به جامعه‌ی گسترده‌تر ایرانی است. این موزه امروز نه‌فقط برای زرتشتیان، بلکه برای هر ایرانی که به تاریخ و تنوع فرهنگی کشورش علاقه‌مند است، یک منبع الهام و شناخت است.
مارکار، آینه‌ی روشن گذشته و چراغی برای آینده
مجموعه مارکار در یزد، نمادی زنده از پیوند تاریخ، آموزش و فرهنگ است؛ بنایی که با همت یک نیکوکار زرتشتی ساخته شد، اما تأثیر آن فراتر از جامعه زرتشتی، در کل بافت اجتماعی یزد محسوس است. امروز، در عصر پرشتاب تغییرات، نگاه دوباره به مارکار نه‌تنها مرور گذشته است، بلکه تذکری است برای ارزش‌گذاری به آموزش، همزیستی، و حفظ حافظه جمعی.
بازدید از مارکار، قدم زدن در مسیر رشد سواد، عدالت آموزشی و پیوند فرهنگی است؛ مسیری که همچنان می‌تواند الهام‌بخش نسل‌های آینده باشد.
